Jakich błędów unikać przy cięciu?

„Chochoł” w szczycie korony

Przy cięciu drzew owocowych (w szczególności jabłoni) prowadzonych w formie wrzeciona, powinno się pilnować ich pokroju. Dużym błędem jest formowanie koron jabłoni w taki sposób, że gałęzie w górze drzewa są dłuższe niż w dolnym piętrze. Szerokie górne piętro zacienia dolne partie korony. Prawidłowo uformowana korona powinna się rozszerzać ku dołowi, a nie przyjmować kształt odwróconego stożka. „Parasol” w górnej części korony hamuje dostęp światła do niżej położonych pędów, osłabiając zakładanie pąków i procesy wybarwiania owoców rodzących się poniżej.

Tworzenie się „chochołów” w szczycie drzewa wynika z tendencji do silniejszego wzrostu pędów położonych przy wierzchołku niż tych u podstawy. Górne pędy w ciągu sezonu mogą wydłużyć się nawet o 80 – 100 cm.

Zbyt intensywne cięcie

Zbyt intensywne cięcie wyzwala silną odpowiedź wzrostową. Pozbawienie drzewa bądź krzewu zbyt dużej masy pędów skutkuje tym, że w sezonie będzie się ono skupiać na odbudowie części wegetatywnych kosztem owocowania. Jednorazowo nie powinno się usuwać więcej niż 30% masy pędów. Silne cięcie oraz ewentualne poprawki w formie korony należy rozplanować nawet na kilka lat.

Intensywniejsze cięcie oraz korektę formy korony można przeprowadzić zimą po zabiegu jesiennego podcinania korzeni, który osłabia wzrost drzew. W kwaterach tych należy jednak pamiętać o przerzedzaniu pędów wiosną i latem, gdyż po mocnym cięciu wilki będą się w nich z całą pewnością pojawiać.

Nierównomierne cięcie

Przy odmładzaniu drzewa należy pamiętać, aby zachować równomierność wycinania starych gałęzi. Nie można usunąć 30% masy pędów bocznych tylko po jednej stronie, a drugą zostawić nienaruszoną, gdyż rozkład masy owoców będzie nierównomierny i drzewo, wraz z podporą, przechyli się w którąś ze stron bądź rozerwie.

Przy koronach w formach bezprzewodnikowych można usuwać co drugą gałąź nośną. Przy formach przewodnikowych należy usuwać pędy równomiernie po każdej stronie.

Za dużo cięć na starym drewnie (cięcie nadmiernie pobudzające do wzrostu)

W przypadku sadu nastawionego na produkcję owoców deserowych, celem cięcia jest uzyskanie optymalnego plonu przy jak najwyższej jakości. W sadzie przemysłowym liczy się przede wszystkim plon, a jakość nie gra roli. Tak czy inaczej, drzewo ma produkować owoce, a nie drewno, bo nie produkujemy opału. Dlatego należy rozważnie ciąć na starszych gałęziach, gdyż ich skracanie wyzwala silniejszą reakcję wzrostową.

Po latach praktyki z metodą cięcia jabłoni „na klik” (w skrócie polega na tym, że ponad najniższym piętrem wyeksploatowane gałęzie usuwa się tylko w całości, bez ich cięcia skracającego; wycina się również młode pędy zakończone pąkiem liściowym, gdyż charakteryzują się one bardzo silnym wigorem) widzimy, że nie zawsze warto wiernie się do niej stosować.

Ponad stołem pojawiają się pędy zakończone pąkiem kwiatowym, które są zbyt słabe i zbyt cienkie, aby opłacało się zostawić je w całości. Wychyliłyby się w dół pod ciężarem plonu, a owoce, które by na nich powstały, byłyby drobne i niehandlowe. Często bliżej przewodnika jest na nich jednak sporo wartościowych pąków, które żal przedwcześnie usuwać. Takie gałęzie można skracać na starszym drewnie, przy czym nie należy tego robić zbyt często, aby nie pobudzać drzewa do nadmiernego wzrostu wegetatywnego.

Cięcie zachowawcze

Gałęzie wyrastające z przewodnika mają swoją określoną, kilkuletnią produkcyjność. W miarę upływu czasu powstaje na nich mniej owoców, a ich jakość się pogarsza. Pędy te rosną zbyt długie, ogałacają się, owocowanie oddala się przewodnika, a swoją masą liściową konkurują one z zawiązkami o wapń, czyli pierwiastek kluczowy dla wytworzenia jakości owoców.

W warunkach zbyt dużej miąższości korony opóźnia się także dojrzewanie owoców i pogarsza się ich wybarwienie, gdyż dociera do nich mniej światła.

W zależności od gatunku, należy pilnować, aby drzewo lub krzew składało się z młodych, płodnych przyrostów. Nie powinno się żałować piłki tam, gdzie usunięcie niepotrzebnego konaru jest potrzebne. Nie należy również oszczędzać niskich jakościowo młodych pędów, które zagęszczają koronę, a nie doczekamy się z nich dobrych owoców. Należy je usuwać w całości, ewentualnie skracać do fragmentów o długości kilku pąków.

Zostawianie zbyt krótkich czopów

Cięcie ma charakter odmładzający. Oznacza to, że w miejsce starych, bezproduktywnych gałęzi, chcemy wyprowadzić młode, wartościowe przyrosty (pędy zastępcze).

Poszczególne gatunki i odmiany różnią się między sobą zdolnością do wytwarzania pędów zastępczych. Bardzo rzadko wyrastają one bezpośrednio z przewodnika. Aby uzyskać pędy zastępcze, pozostawia się krótszy bądź dłuższy czop, czyli pozostałość po nasadzie usuwanej gałęzi).

W przypadku jabłoni i grusz, w wyższych częściach przewodnika wystarcza czop o długości od 1 do kilku cm. Kiedy pozbywamy się starszego drewna z dolnych części korony (ze stołu), należy już zostawić dłuższy czop (10 – 15 cm). Zdolność drzewa do wypuszczania pędów bocznych z przewodnika w tej najbardziej wiekowej części korony jest bowiem ograniczona. Dłuższy czop daje większe szanse, że wybije z niego młody pęd zastępczy dla usuniętej gałęzi stołu. Często jednak na wyciętym fragmencie starej gałęzi jabłoni nie pojawiają się już pędy boczne. Wtedy należy ją w następnym roku usunąć.

Na gatunkach pestkowych zostawia się przeważnie czop o długości 10 – 30 cm.

Prócz wyprowadzenia pędu zastępczego, zostawienie czopu służy także odsunięciu rany po cięciu od przewodnika, co ogranicza rozwój chorób kory i drewna.

Pozostawianie pędów konkurencyjnych dla przewodnika

Dla korony wrzecionowej złe w skutkach jest pozostawianie w szczycie „miotełek” pędów konkurencyjnych dla przewodnika.

Nieprawidłowy termin cięcia

Cięcie poszczególnych gatunków powinno być wykonywane w optymalnym terminie przeprowadzania tego zabiegu. Wykonując je w innym czasie, narażamy rośliny na szkody mrozowe i infekcję przez choroby. Jabłonie i  grusze tnie się od grudnia do maja. Od pewnego czasu cięcie śliw rozpoczyna się już w styczniu, przy czym z uwagi na ryzyko wymarzania drzew, bezpieczniej odłożyć je do przedwiośnia. Cięcie wiśni i czereśni przeprowadza się latem, po zbiorach, gdyż najniższa jest wówczas presja patogenów. Termin cięcia brzoskwiń i moreli jest dyskusyjny, jednak prof. Bożena Radajewska, specjalistka od uprawy tych gatunków pisze, że ich cięcie najlepiej przeprowadzać najpóźniej ze wszystkich drzew owocowych, czyli już po kwitnieniu. Ryzyko przymrozków jest wówczas niższe, a rośliny łatwiej goją rany. Tak też praktykują Włosi, którzy mają dużo większe doświadczenie w uprawie brzoskwiń.

W przypadku borówki wysokiej, pora cięcia ma mniejsze znaczenie. Zaleca się jednak wykonywać je w stanie spoczynku roślin, od połowy lutego do przedwiośnia. W stanie bezlistnym najłatwiej ocenić wiek i jakość drewna, dostrzec choroby i szkodniki.

Okres, w którym można przeprowadzać cięcie porzeczek i agrestu jest dosyć szeroki. Obejmuje czas od zakończenia zbiorów, przez jesień i zimę, aż do wiosny. Maliny letnie i jeżyny tnie się po zbiorach. Maliny powtarzające owocowanie można kosić jesienią lub na przedwiośniu.

W przypadku wszystkich gatunków należy bezwzględnie pamiętać o wykonywaniu cięcia przy suchej pogodzie!

Brak regulacji wzrostu

Nie jest pożądana sytuacja, w której musimy zbyt wiele pracy włożyć w zimowe cięcie drzew. Ich nadmierny rozrost świadczy o błędach agrotechnicznych – np. zbyt intensywnym cięciu w okresie wcześniejszym, nadmiernym nawożeniu azotowym.

Warto pamiętać o możliwości regulacji wzrostu drzew za pomocą preparatów chemicznych (proheksadionu wapnia), ewentualnie o mechanicznej metodzie podcinania korzeni. Prócz wielu innych zalet, powodują one także, że drzewa nie rozrastają się nadmiernie, a ich cięcie wymaga małego wysiłku.

Pozostawianie wilków

Wilki, czyli silne, młode pędy wyrastające pionowo w górę, nie są w sadzie owocowym pożądane. Psują prawidłową formę korony. W sezonie powinny być na bieżąco usuwane. Jeżeli się tego nie robiło, trzeba usunąć je przy cięciu zimowym.

Wyjątkiem może być sytuacja, w której chcemy wilka przygiąć do prawidłowego położenia, czego w sadach towarowych się nie praktykuje. Natomiast przy cięciu starych drzew o tradycyjnej formie korony, można skracać wilki wyrastające z grubych, poziomo położonych konarów, aby uzyskać pionowo owocujące pędy (tylko w miarę starzenia się wilków – młode przyrosty nie wydadzą plonu).

Pozostawianie zbyt nisko położonych konarów

Drzewo powinno mieć określoną wysokość pnia. Poniżej jego linii nie powinny już wyrastać konary. Pień powinien mieć wysokość 50 – 75 (80) cm. Zbyt nisko leżące gałęzie utrudniają zabiegi pielęgnacji gleby. Są słabo doświetlone. Pozostawienie zbyt krótkiego pnia może także uniemożliwiać mechaniczny zbiór owoców przy pomocy otrząsarek.

Brak dezynfekcji sprzętu

Dezynfekowanie sprzętu to czynność, która z braku czasu wykonywana jest w sadach rzadko. Trzeba mieć jednak świadomość, że sekator może być nośnikiem groźnych patogenów – wirusów, bakterii i grzybów. Po wycięciu uszkodzonego pędu, na płaszczyznach tnących sekatora pozostają patogeny, które wprowadzamy wprost do tkanek zdrowego, nie porażonego jeszcze przez chorobę drzewa - w to miejsce, w którym jest ono najwrażliwsze na infekcję. Warto czyścić sekator przy pomocy denaturatu bądź spirytusu po zakończeniu cięcia jednego drzewa, a przed przystąpieniem do przycinania kolejnego.

Brak oprysku zabezpieczającego rany po cięciu

Po cięciu na roślinach powstaje mnóstwo ran, które mogą być zasiedlane przez patogeny. Powinno się zabezpieczać je preparatem miedziowym lub innym środkiem ochrony roślin. Większe rany po cięciu należy zabezpieczać białą farbą emulsyjną z dodatkiem preparatu miedziowego lub pastą ogrodniczą Funaben.

Związane z tematem

Przycinanie jabłoni - jak ciąć w dolnym piętrze (w stole)?

Zimowe cięcie jabłoni i grusz - przeprowadzić zimą, czy czekać do wiosny?

Cięcie zapylaczy - ozdobnych odmian jabłoni

Cięcie porzeczek czarnych i kolorowych oraz agrestu

Zimowe cięcie śliw - poradnik dla sadów towarowych i amatorskich​​​​​​​