Jak zagospodarować tony wytłoków owocowych?

Nie marnować użytecznego odpadu

W procesie tłoczenia soków z milionów ton owoców i warzyw, które trafiają do przetwórstwa, powstają ogromne ilości bardzo problematycznego odpadu – wytłoków owocowo – warzywnych. Jest to niestabilna biologicznie masa pochodzenia roślinnego o wysokiej zawartości wody, szybko zagniwająca i niezdatna do dalekiego transportu. Obecnie skup owoców przemysłowych idzie pełną parą, po wiśniach i porzeczkach przychodzi pora na jabłka. Niestety możliwości zagospodarowania masy wytłokowej pozostają w naszym kraju słabo rozwinięte, podczas gdy na zachodzie traktuje się je jako odpad użyteczny. Jakie są możliwości zagospodarowania wytłoków? Czy zawsze będzie trzeba dopłacać do ich utylizacji?

Ile wytłoków produkujemy w Polsce?

W 2018 roku zebraliśmy ok. 3,9 mln ton jabłek, z czego aż 54% przeznaczono na cele produkcji koncentratu jabłkowego i soków NFC. W zależności od gatunku owoców i warzyw oraz stosowanej metody ich przerobu, masa odpadowych wytłoków wynosi od 10% do nawet 35% przerabianego surowca. W przypadku jabłek jest to 20 – 25% przerabianego surowca. Przy założeniu, że plon owoców z hektara sadu przemysłowego wyniesie 40 t, po tłoczeniu zostanie nawet 10 t niebezpiecznego biologicznie odpadu, z którym nie wiadomo co zrobić.

Problemy z zagospodarowaniem

Wytłoki owocowe charakteryzują się wysoką zawartością wody – w przypadku masy po tłoczeniu jabłek, woda stanowi nawet 1/3 objętości odpadu. Są bogate w cukry, w związku z czym są pożywką dogodną dla rozwoju mikroorganizmów gnilnych. Dłuższe składowanie ich w stanie świeżym stwarza ryzyko skażenia biologicznego. Jeżeli planuje się ich zagospodarowanie, należy zrobić to niedługo po ich wytworzeniu, ewentualnie wysuszyć wytłoki w miejscu powstawania.

Różne możliwości wykorzystania wytłoków

Możliwe jest przekazanie masy wytłokowej do kompostowni. Wówczas zostanie ona przerobiona na cenny nawóz organiczny, który będzie można wykorzystać w produkcji ogrodniczej. Za przyjęcie odpadu do kompostowni trzeba jednak zapłacić . Dla przykładu według cennika Zarządu Gospodarowania Odpadami miasta Łodzi, opłata wynosi 50 zł za tonę przyjmowanego odpadu.

Nie zapominajmy, że wytłoki owocowo – warzywne są odpadem szczególnym, ponieważ zawierają znaczne ilości substancji biologicznie czynnych, bardzo cennych z punktu żywienia zwierząt i ludzi, które przechodzą do nich z owoców. Są to sacharydy, białka, kwasy organiczne, pektyny, witaminy, polifenole czy barwniki. Tak więc najbardziej zasadną metodą zagospodarowania wytłoków jest ich spożytkowanie na cele paszowe lub do produkcji komponentów wzbogacających żywność dla ludzi (np. pektynowych dodatków żelujących, barwników).  

Jeżeli chodzi o użytkowanie paszowe, dla przedłużenia trwałości wytłoków, warto poddać je procesowi kiszenia. Wybornie nadają się do tego wytłoki jabłkowe, które dzięki stosunkowo dużej zawartości mono- i disacharydów oraz kwasów organicznych (m.in. jabłkowego i cytrynowego) są dobrą pożywką dla rozwoju bakterii kwasu mlekowego, co przekłada się na wysoką wartość kiszonkarską tego materiału. Pasza z wytłoków owocowych w stanie nie odwodnionym nadaje się do żywienia przeżuwaczy. Zwierzęta monogastryczne, jak drób czy świnie nie powinny być nią skarmiane z uwagi na zbyt wysoką zawartość włókna roślinnego, którego nie trawią. Można podawać im wytłoki w postaci suszonej jako dodatek paszowy poprawiający właściwości odżywcze paszy. Udowodniono, że dodatek wytłoków owocowych do paszy poprawia wybrane cechy użytkowe surowca rzeźnego.

Można również odzyskiwać składniki wytłoków, np. pektyny z obfitujących w nie wytłoków jabłkowych. W przemyśle wykorzystuje się przede wszystkim właściwości żelujące, stabilizujące i zagęszczające pektyn. Prócz tego, w żywieniu ludzi i zwierząt pełnią rolę błonnika pokarmowego, usprawniając przepływ treści pokarmowej przez jelita oraz wiążąc metale ciężkie. Istotnym składnikiem wytłoków owocowych są polifenole – naturalne związki o działaniu antyoksydacyjnym, wykazujące właściwości przeciwzapalne, antywirusowe i przeciwnowotworowe, będące cennym składnikiem diety człowieka i zwierząt, znajdujące zastosowanie również w przemyśle spożywczym jako naturalne przeciwutleniacze. Ich prozdrowotna rola polega na unieczynnianiu wolnych rodników oraz ochronie związków lipidowych przed peroksydacją. W produkcji żywności z kolei wykorzystuje się zdolność suszów i ekstraktów z wytłoków do zabezpieczania produktów przed psuciem (np. majonezu, margaryny, produktów mięsnych), stosuje się je również jako czynniki wzmacniające barwę.

Wytłoki owocowo – warzywne mogą być również substratem do produkcji energii w biogazowniach. Biogazownia może przyjąć je za cenę transportu. Jest to jeden ze sposobów produkcji „zielonej energii” promowany przez programy unijne. Wykazano przydatność wytłoków (szczególnie w mieszance z innymi komponentami roślinnymi) do produkcji biogazu o wysokiej zawartości metanu.

Do utylizacji wciąż się dopłaca

Odpowiedź na postawione w tytule pytanie jest trudna. Póki co, do utylizacji wytłoków owocowo - warzywnych trzeba dopłacać. Jak widać, potencjalnych zastosowań jest wiele, niestety zainteresowanie małe. Ofert odkupu tego odpadu przez gospodarstwa rolne jest niewiele, gdyż jest to pasza objętościowa, która pod względem wartości odżywczych nie może konkurować z kukurydzą czy liśćmi buraczanymi. Jest to jednak surowiec, którego wyrzucanie na składowiska jest zwyczajnym marnotrawstwem. Może w rozwoju infrastruktury biogazowniczej jakaś nadzieja?

Związane z tematem

Pestki - odpad czy surowiec?