Kwieciak jabłkowiec - wróg czy przyjaciel? Czy wykonywać oprysk?

Zbliża się pora oprysków sadów jabłoniowych i gruszowych przeciwko kwieciakowi jabłkowcowi. Uważa się go za szkodnika upraw drzew ziarnkowych, jednak w pewnych okolicznościach wyświadcza on sadownikowi ważną przysługę – w latach o dużym zapąkowaniu kwieciaki pomagają zrzucić z drzew nadmiar kwiatów. Są zatem naturalnym czynnikiem przerzedzającym zawiązki. Ma to duże znaczenie dla uzyskania owoców wysokiej jakości oraz zapewnienia corocznego owocowania drzew.

Utrzymywana na odpowiednim poziomie populacja kwieciaków jabłkowców pozwala ograniczyć w sadach prace nad przerzedzaniem zawiązków. Przy podejmowaniu decyzji o oprysku zwalczającym kwieciaka warto kierować się tym aspektem – ocenić populację szkodnika w stosunku do zapąkowania drzew. Jest to szkodnik szeroko w Polsce rozpowszechniony, jednak z powodu jego rutynowego zwalczania w wielu sadach jego nasilenie jest niskie i nie uzasadnia wykonywania zabiegu chemicznego.

Biologia szkodnika

Kwieciak jabłkowiec to chrząszcz o długości około pół centymetra. Jest koloru szarobrunatnego. Na jego pokrywach zaznaczają się wyraźnie dwie ciemniejsze linie w kształcie litery V. Głowa owada zakończona jest charakterystycznym, długim, wygiętym ku dołowi ryjkiem.

Zimuje postać dorosła w ściółce pod drzewami, w glebie oraz w zagłębieniach kory drzew. Wczesną wiosną, w marcu, kiedy temperatura powietrza przekracza 8 - 10 °C, chrząszcze wybudzają się i przemieszczają w korony drzew. Żerują na nabrzmiewających pąkach. Odnajdują tam pąki kwiatowe. Zapłodnione samice nakłuwają je i składają do nich po jednym jaju bezpośrednio po pęknięciu pąków. Pojedyncza samica składa do 140 jaj.

Z jaja złożonego do wnętrza pąka wykluwa się larwa. Wyjada słupki i pręciki. Podgryza nasady płatków, wskutek czego pąk nie rozwija się, stanowiąc dla larwy schronienie. Po około miesiącu żerowania larwa zaczyna się przepoczwarzać.

Młode chrząszcze opuszczają kryjówki w pąkach w czerwcu i rozpoczynają krótkotrwałe żerowanie na liściach. Następnie zapadają w trwający do czerwca stan diapauzy, po czym schodzą do kryjówek zimowych. Rozwija się tylko jedno pokolenie w ciągu roku.

Szkodliwość

Stadium szkodliwym są larwy kwieciaka jabłkowca, które uszkadzają pąki kwiatowe (precyzyjniej – pąki mieszane). Zajęte przez larwy pąki brunatnieją, nie rozwijają się z nich kwiaty i nie powstają owoce. Przy słabym kwitnieniu lub dużym nasileniu występowania szkodnik ogranicza plon jabłek.

Chrząszcze, które opuszczają pąki w czerwcu, przez pewien czas żerują na liściach drzew. Mogą również robić niewielkie wgryzy na skórce owoców. W tych miejscach powstają skorkowacenia. Żerowanie kwieciaka w drugiej części sezonu nie ma znaczenia ekonomicznego.

Pozytywny aspekt żerowania kwieciaka jabłkowca

Przy obfitym kwitnieniu kwieciak jabłkowiec ogranicza liczbę kwiatów i zmniejsza obłożenie drzew zawiązkami. Obserwuje się, że chrząszcz preferuje składanie jaj do pąków peryferyjnych, częściej omijając królewskie, co umożliwia uzyskanie wysokiej jakości owoców z najbardziej wartościowych pąków centralnych.

Należy brać pod uwagę, że zadowalający plon jabłek zapewnia utrzymanie się mniej niż 10% pąków. Kwieciak nie należy do szkodników szczególnie ekspansywnych, jednak jego populację powinno się corocznie monitorować. Występowanie chrząszcza w niższym nasileniu może być w sadzie tolerowane.

Jakie są objawy występowania szkodnika?

Najwcześniej przejawy występowania kwieciaka w sadzie można zaobserwować w początkach wiosny, kiedy spotyka się dorosłe chrząszcze w koronach drzew (ryc. 1.). W cieplejsze dni da się zaobserwować loty szkodników w obrębie koron jabłoni i ich przelatywanie między drzewami. Można strząsać owady z gałęzi na białą płachtę entomologiczną.

Ryc. 1. Dorosłe chrząszcze kwieciaka jabłkowca. Owad jest dosyć charakterystyczny i łatwy do rozpoznania dzięki dostrzegalnym rozmiarom oraz zagiętemu ryjkowi.

Wskutek żerowania chrząszczy na pąkach pojawiają się wgryzy, z których wypływa sok (płacz pąków) (ryc. 2.). Uszkodzenia pąków spowodowane pokładełkiem przy składaniu jaj są mniejsze niż uszkodzenia wygryzione aparatem gębowym.

Ryc. 2. Wyciek soków z pąka jabłoni uszkodzonego przez kwieciaka jabłkowca.

W okresie kwitnienia widoczne jest, że pąki, w których żerują larwy pozostają zamknięte i nie rozwijają się. Ich płatki brunatnieją, a kwiaty się nie otwierają.

Latem można obserwować drobne uszkodzenia liści i zawiązków.

Zwalczanie – czy wykonywać i w jaki sposób?

Decyzję o wykonaniu oprysku przeciwko kwieciakowi podejmuje się, oceniając:

• obfitość kwitnienia,
• presję szkodnika w roku ubiegłym,
• liczebność jego występowania na początku bieżącego sezonu.

Monitoring przeprowadza się w okresie nabrzmiewania pąków (przełom marca i kwietnia), w dni o temperaturze powyżej 8 °C, kiedy chrząszcze rozpoczynają swoją aktywność.

Zaleca się strząsnąć owady z reprezentatywnej próby 35 gałęzi na białą płachtę. Rozeznać gatunki, które spadły z drzewa i policzyć dorosłe chrząszcze kwieciaka. Obecność 5-10 chrząszczy strząśniętych z 35 gałęzi na płachtę uznaje się za próg szkodliwości (próg 5 należy przyjąć przy słabym kwitnieniu).

Alternetywna metoda polega na ocenie pąków. Zlicza się pąki noszące ślady żerowania chrząszczy (wgryzy, wyciek soku). Powinno się przepatrzeć 400 pąków (40 drzew po 10 pąków). Próg zagrożenia to 60 pąków ze śladami uszkodzeń.

Po stwierdzeniu, że zabieg przeciwko kwieciakowi jest zasadny ekonomicznie, należy wykonać oprysk substancją z grupy pyretroidów (deltametryną) w fazie początku pękania pąków. Zabieg ma na celu wyeliminowanie samic zanim złożą jaja do pąków. Deltametryna jest skuteczna wczesną wiosną, kiedy temperatury powietrza nie są jeszcze wysokie. Działa nieselektywnie, jednak o tej porze w sadach jest wciąż niewiele organizmów pożytecznych. Na gruszach oprysk ten będzie zwalczał także miodówkę gruszową plamistą.

Przy dużej presji kwieciaka zasadny jest drugi oprysk w fazie zielonego pąka, również deltametryną. Będzie on skuteczny także przeciw mszycom.

Na działkach pracowniczych i w przydomowych ogrodach można zrywać pąki (niedorozwinięte kwiaty) zasiedlone przez larwy szkodnika zanim wyjdą z nich dorosłe chrząszcze, co zmniejszy presję kwieciaka w przyszłym sezonie.

Związane z tematem

Miodówka gruszowa plamista - w gotowości do walki ze szkodnikiem

fot. 1 i 2 Victor Ryabincov, Bugwood.org