Czy jabłka przemysłowe są dobrym substratem dla biogazowni?

Nadprodukcja jabłek w Polsce ma swoje konsekwencje w postaci niskich cen owoców na rynku. Ogromna część zbieranych u nas jabłek charakteryzuje się niedostateczną jakością, a jedynym realnym kanałem ich zbytu pozostaje przemysł przetwórczy. Chociaż 100% naszych nasadzeń stanowią sady deserowe, aż 50 – 60% ich produkcji to jabłko przemysłowe.

Mimo że „deser” i „przemysł” są dwiema różnymi kategoriami towaru, to duża podaż jabłka przemysłowego ciągnie w dół ceny deseru, sztucznie stwarzając na rynku wrażenie nadpodaży dobrej jakości jabłek. Wydaje się, że rozdzielenie produkcji deserowej od typowo przemysłowej jest jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed branżą sadowniczą. Dalsza produkcja przemysłu w technologii „deserowej” lub „pół-deserowej” wiąże się z marnotrawstwem kapitału i będzie poniżej progu opłacalności.

Niezależnie od tego, czy w danym sezonie zbierzemy 3 czy 4 mln t jabłek, potencjał eksportowy naszego kraju wynosi ok. 700 tys. t. W lata, w które produkcja na Zachodzie Europy zostanie dotknięta szczególnie niekorzystnymi warunkami pogodowymi, może udać się wyeksportować do 1 mln t. Reszta zbioru przeznaczona jest na zagospodarowanie malejącego popytu na jabłka deserowe ze strony rynku krajowego oraz trafia do zakładów przetwórczych.

Szczególnie w te sezony, w których nie występują wiosenne przymrozki, zbiory jabłek są wysokie, a ich notowania na rynku bardzo niskie, pojawiają się opinie zwolenników interwencjonizmu państwowego w rynek owoców, że rząd powinien przeznaczyć część pieniędzy z budżetu na poprawę sytuacji producentów jabłek. Jedną z propozycji jest stopniowe zdejmowanie z rynku nadmiaru jabłek przemysłowych i zagospodarowanie ich do produkcji biogazu.

Przemawia za tym, że Unia Europejska naciska na Polskę w kwestii produkcji energii z zielonych źródeł. Biogazownie mogą generować energię elektryczną i ciepło. Ponadto ceny gazu z importu rosną, a rozwój biogazowni pozwoliłby na zwiększenie niezależności energetycznej kraju.

Biogazownia powinna jednak funkcjonować jako przedsiębiorstwo, którego produkcja musi być opłacalna. W praktyce nie zawsze tak jest, bo biogazownie borykają się z problemami finansowymi i utrzymują się dzięki systemowi rządowych i unijnych dopłat.

Polska, jako kraj rolniczy, wytwarza bardzo dużo różnych odpadów o wysokim potencjale zagospodarowania ich w biogazowniach (m. in. wysłodków buraczanych, wywarów pogorzelnianych, odpadów z produkcji mleczarskiej, poubojowych treści żołądkowych, wytłoków owocowych i warzywnych, pestek z owoców, gnojowicy). Ponieważ podaż różnorodnych, alternatywnych dla jabłek substratów do produkcji biogazu jest wysoka, to należy postawić pytanie, czy istnieją argumenty, aby biogazownie skupowały surowe jabłka przemysłowe celem pozyskania z nich paliwa? Chodzi o argumenty z punktu opłacalności takiej produkcji, a nie argumenty zwolenników ingerowania państwa w sytuację rynkową, żeby ratować podupadające sadownictwo.

Uzysk biogazu z tony suchej masy organicznej wytłoków owocowych wynosi od 590 do 660 m³. Dla porównania, z tej samej ilości suchej masy organicznej kiszonki z kukurydzy można pozyskać od 450 do 700 m³, skoszonej trawy (pochodzącej np. z pielęgnacji zieleni miejskiej, stadionów, lotnisk itp.) – od 550 do 680 m³, a poubojowej treści żołądkowej – od 250 do 450 m³. Na tle innych substratów, wytłoki owocowe są więc dosyć wydajnym źródłem biogazu.

Jednak to, co dotyczy silnie odwodnionych wytłoków owocowych, nie dotyczy surowych jabłek, które zawierają ponad 80% wody. Jeżeli więc dostarczymy do biogazowni 100 t jabłek przemysłowych, to co najmniej 80 t tej masy stanowi woda, niepożądana w procesie fermentacji wsadów w biogazowniach. Takie jabłka biogazownia musiałaby przetworzyć, usuwając z nich dużą część wody. A obróbka surowca to dodatkowe koszty. Dlatego biogazownie nie są zainteresowane surowym jabłkiem przemysłowym jako substratem do produkcji biogazu, ale odpadami z przetwórstwa owoców, przede wszystkim wytłoczynami, z których wyciśnięto już sok. Są one istotnym substratem do produkcji biogazu w biogazowni zlokalizowanej w Konopnicy koło Rawy Mazowieckiej, przy czym uzupełnia się je o inne surowce, np. kiszonkę z kukurydzy.

Na sprzedaży wytłoków mają szansę zarobić przede wszystkim zakłady przetwórstwa owoców i warzyw, które produkują znaczne ilości tego odpadu. Możliwa jest też dostarczanie wytłoków przez indywidualne gospodarstwa, które zajmują się produkcją świeżych soków jabłkowych.

Zastanówmy się teraz – czy nie jest to pomysł niedorzeczny, żeby ciąć, nawozić i opryskiwać jabłonie, potem ręcznie zbierać z nich owoce, a następnie sprzedawać tę bogatą w składniki biologicznie czynne żywność (a nie surowiec energetyczny!) jako niewydajny odpad do produkcji biogazu? Czy jabłka mają jakąkolwiek szansę konkurować z biomasą intensywnie rosnących i wymagających mało pielęgnacji roślin takich jak miskant, słonecznik bulwiasty czy nawet kukurydza?

Jedyną sytuacją, w której biogazownie chciałyby odkupić jabłka przemysłowe, byłby program rządowych dopłat, który zapewniłby opłacalność takiej działalności. Tym sposobem dochodzimy do sedna sprawy – czy ingerencja państwa w rynek ogrodniczy nie przyniesie mu więcej szkody niż pożytku, zachęcając do eksploatacji starych sadów i do zakładania nowych? Czy taka metoda radzenia sobie ze skutkami nadprodukcji nie pogłębi jej przyczyn?