Drzewa iglaste to złe towarzystwo dla sadu gruszowego

Miodówki gruszowe są szkodnikami, które rok do roku wyrządzają poważne szkody w sadach gruszowych. Najbardziej oczywistym przejawem ich występowania jest pokrycie pędów, liści oraz owoców czarnym nalotem, podobnym do sadzy z pieca.

W Polsce występują dwa gatunki o znaczeniu gospodarczym: miodówka gruszowa plamista oraz miodówka gruszowa czerwonawa. Różnią się m. in. przebiegiem cyklu życiowego – oba gatunki zimują jako owad dorosły, ale w innych miejscach. Miodówka plamista chowa się na zimę w spękaniach kory gruszy, natomiast miodówka czerwonawa przelatuje na sąsiednie drzewa iglaste. Zakładanie sadów gruszowych w oddali od drzew iglastych upraszcza walkę z tym drugim gatunkiem, nie ma niestety znaczenia w walce z miodówką plamistą, która jest bardziej rozpowszechniona.

O ile jednak standardowo wykonywane wiosną zabiegi olejami ograniczają miodówkę plamistą, która rozpoczyna swoją aktywność dużo wcześniej (cieplejsze dni na przełomie lutego i marca; jaja składa jeszcze przed pękaniem pąków, dlatego pokrycie ich olejami ogranicza wylęg larw), to są mniej skuteczne w walce z miodówką czerwonawą, gdyż składa ona jaja dopiero pod koniec kwietnia. Wykonywany przed kwitnieniem zabieg preparatami olejowymi niszczy zatem tylko część owadów dorosłych miodówki czerwonawej, które uda się pokryć cieczą.

Miodówka gruszowa czerwonawa – cykl życiowy szkodnika

1. Jak wcześniej wspomniano, miodówka gruszowa czerwonawa spędza zimę jako postać dorosła na różnych gatunkach drzew iglastych.
2. W okresie wiosennych ociepleń, przeważnie na początku kwietnia, owady przelatują na grusze. W tym czasie postaci dorosłe wysysają soki z najmłodszych liści, wskutek czego wyginają się one na kształt pastorałów i nie rozwijają się. Szkodniki atakują najczęściej liście pąków wierzchołkowych – hamuje to wzrost wydłużeniowy pędów i utrudnia rozbudowywanie korony drzewa.
3. Składanie jaj rozpoczyna się z końcem kwietnia i trwa w pełni kwitnienia grusz, kiedy wykonywanie w sadach oprysków preparatami owadobójczymi nie jest zalecane, ponieważ trwają obloty pszczół. Jest rozciągnięte w czasie – samice kończą składanie jaj dopiero w czerwcu.
4. Samice składają jaja na rozwijających się pąkach, na spodzie rozwiniętych liści, na zawiązkach owoców. Jedna samica jest w stanie złożyć nawet 2 tys. jaj.
5. Wylęg larw następuje po ok. 2 tygodniach od złożenia jaj.
6. Wylęgłe z jaj larwy żerują na młodych pędach. Wydzielają obficie spadź (rosę miodową), która ocieka na liście, pędy, zawiązki owoców. Bogata w cukry wydzielina jest pożywką dla grzybów sadzakowych. To właśnie rozwój tych grzybów tworzy na powierzchni grusz zaatakowanych przez miodówkę charakterystyczne czernidło. Spadzią interesują się również różne gatunki owadów (np. pszczoły, muchy), których brzęczenie wokół gałęzi gruszy to sygnał, że możemy mieć do czynienia z miodówką.
7. Larwy przechodzą pięć stadiów rozwojowych.
8. Po około miesiącu powracają na liście, przekształcają się w owady dorosłe i przelatują do miejsc zimowania (na iglaki).

Szkodliwość miodówki gruszowej czerwonawej

• Wysysanie przez postaci dorosłe soków z pąków wierzchołkowych wczesną wiosną powoduje zahamowanie ich wzrostu i ograniczenie rozbudowy korony (szczególnie niepożądane w przypadku drzewek młodych).
• Żerowanie larw oraz postaci dorosłych ogładza roślinę, tzn. zabiera jej składniki odżywcze.
• Wskutek wydzielania przez miodówki toksyn następuje przedwczesna defoliacja (opadanie liści), co osłabia drzewo.
• Nalot grzybów sadzakowych pokrywający liście ogranicza dostęp promieni słonecznych (spada intensywność fotosyntezy) oraz szpeci owoce.
• Żerowanie larw na zawiązkach skutkuje deformacjami owoców i pozbawieniem ich wartości handlowej (nadają się tylko na wykorzystanie przemysłowe).
• Grusza zaatakowana przez miodówkę staje się osłabiona, bardziej podatna na choroby. Słabiej zawiązuje pąki na rok następny, wskutek czego spada plon owoców w przyszłym sezonie. Zwiększa się ryzyko wymarzania drzew zimą.
• Szkodnik rozprzestrzenia groźną chorobę fitoplazmatyczną – zamieranie gruszy.

Walka ze szkodnikiem

Miodówka gruszowa, jeżeli pojawi się w sadzie w dużym nasileniu i nie zostanie terminowo zwalczona, jest bardzo trudna do pokonania. Optymalnym okresem na zlikwidowanie tego szkodnika jest wiosna. Dlatego należy przeglądać drzewa w poszukiwaniu miodówek i w razie ich wystąpienia walczyć zarówno z postaciami dorosłymi (zanim złożą jaja), jak i larwami.

W okresie pękania pąków należy przeprowadzić oprysk pyretroidem (deltametryna), pamiętając o wieczornej porze wykonywania zabiegu, aby nie zaszkodzić owadom zapylającym. Będzie on także skuteczny w zwalczaniu innych szkodników (np. mszyc). Deltametryna skutecznie zwalcza osobniki dorosłe.

Innym, ekologicznym rozwiązaniem zabezpieczającym drzewa przed składaniem przez miodówki jaj, są opryski glinką kaolinową. Pokrywają one pędy i rozwijające się liście białawą powłoką, która zniechęca samice do składania jaj. Ogranicza to rozwój najbardziej szkodliwego stadium miodówki, jakim są larwy. Glinka jest jednak materiałem podatnym na zmywanie przez deszcz, dlatego opryski powinny być powtarzane w razie potrzeby.

Tuż przed kwitnieniem (temperatura >10 °C) oraz po nim można stosować przeciwko miodówkom acetamipryd (preparat Mospilan 20 SP). W trakcie kwitnienia można opryskiwać olejkiem pomarańczowym (preparat Limocide).

Na miodówkę w stadium larwalnym można opryskiwać wodorowęglanem potasu, który zabija pokryte nim szkodniki – należy dbać o staranność oprysku i nie wykonywać go podczas kwitnienia, aby nie zaszkodzić pszczołom.

W ramach profilaktyki nie powinniśmy lokalizować sadów gruszowych w pobliżu dużych skupień drzew iglastych, a także nie sadzić drzew iglastych (np. tui, sosen) jako żywopłotów otaczających uprawę.

Nie tylko miodówka - jałowce a rdza gruszy

Innym problemem związanym z towarzystwem drzew iglastych, konkretnie jałowców, jest rdza gruszy. To choroba, której sprawcą jest grzyb mający dwóch żywicieli - jałowiec oraz gruszę. Wiosną jego zarodniki kiełkują na jałowcach i przenoszą się na gruszę. Infekują blaszki liściowe, na których pojawiają się charakterystyczne, rdzawe plamy. Rzadziej dochodzi do porażenia pędów, ogonków liściowych czy owoców. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby, nie należy uprawiać w pobliżu sadów gruszowych różnych gatunków jałowców. Chemiczna metoda zwalczania to dwukrotny oprysk preparatem Zato 50 WG po kwitnieniu gruszy.