Odporne na mszyce odmiany jabłoni?

Wysoka wytrzymałość odmian to ważne kryterium ich doboru do produkcji integrowanej

Odporność (czy raczej niska podatność) poszczególnych odmian drzew owocowych na choroby, szkodniki, trudne warunki pogodowe czy niekorzystne uszczerbki owoców (np. pękanie czereśni) to istotne kryterium dobierania ich do nasadzeń w integrowanym i ekologicznym systemie produkcji owoców. Genetycznie uwarunkowana niska wrażliwość na stresy środowiska pozwala ograniczyć zużycie środków produkcji, przede wszystkim opryski środkami ochrony roślin, i zmniejszyć straty w plonie.

Jeżeli chodzi o odporność na szkodniki, może mieć ona swoje źródło w niskiej atrakcyjności danej odmiany dla insektów (np. mniejsza zasobność soków w cukry, białka czy inne składniki odżywcze niezbędne do rozwoju kolonii, pokrycie liści włoskami, gruba kutikula) bądź wysokiej tolerancji na ich atak (jedna odmiana będzie lepiej reagować na to samo nasilenie występowania szkodników niż inna, w związku z czym straty w plonie będą mniejsze).

Mszyce – wróg nr 1 w sadach jabłoniowych

Grupą szkodników, która nastręcza bardzo wielu problemów w ochronie upraw jabłoni i przyczynia się do wielki strat, są mszyce. Ich presja w latach ubiegłych była bardzo silna, gdyż ciepłe zimy nie stanowiły przeszkody dla ich przezimowania.  Bardzo szybko, bo w ciągu kilku – kilkunastu lat, pluskwiaki zaczęły dostosowywać się do zmieniających się warunków klimatycznych i środowiskowych (np. kolonie bawełnicy korówki spędzały okres zimowy na powierzchni nadziemnych części drzew, a nie pod ziemią, na ich korzeniach). Skuteczna ochrona przed mszycami wymagała lustracji i licznych, dobrze rozplanowanych zabiegów insektycydami.

Największe znaczenie gospodarcze w uprawach jabłoni mają trzy gatunki: mszyca jabłoniowa, mszyca jabłoniowo – babkowa oraz bawełnica korówka. Występują również inne, jednak żerują na drzewach krótkotrwale bądź zwalczane są w łatwy sposób podczas zabiegów przeciwko innym szkodnikom.

Odmiany mszycoodporne

W różnych badaniach naukowych przewija się temat wyznaczenia odmian jabłoni o wysokim stopniu odporności na różne gatunki mszyc. Ponieważ są prowadzone głównie za granicą, obejmują wiele odmian, które w polskiej produkcji są mało popularne bądź nawet nieznane. W badaniach ocenia się  to, w jakim stopniu drzewa poszczególnych odmian zasiedlane są przez dany gatunek mszycy oraz jak odmiana na atak mszyc reaguje (udział zwiniętych liści, spadek ilości i jakości plonu itp.). Poniżej przytoczymy parę spostrzeżeń.

Bawełnica korówka to gatunek mszycy, który żeruje na zdrewniałych fragmentach drzew w części nadziemnej i podziemnej. Pokrycie pędów białym oprzędem to charakterystyczny objaw jej  żerowania. Mszyca osłabia wzrost jabłoni, powoduje opadanie liści, wywołuje deformacje korzeni i ogranicza ich wzrost, zmniejsza plon, otwiera wrota dla porażenia rośliny przez choroby kory i drewna, zwiększa podatność na wymarzanie. Bawełnica korówka jest wyjątkowo trudna w zwalczaniu, gdyż żeruje w zagłębieniach, szczelinach i spękaniach kory, a także na szyjce korzeniowej, gdzie jest bardzo trudno dostępna dla cieczy opryskowej. Fakt występowania mszycy w systemie korzeniowym skutkuje możliwością wielokrotnego odtwarzania jej populacji pomimo zwalczenia kolonii występujących na części nadziemnej. Zaobserwowano, że najmniejszą wrażliwość na atak systemu korzeniowego przez bawełnicę korówkę przejawiają mało popularne w naszym kraju podkładki hodowli angielskiej z serii MM (Malling – Merton). Stwierdzono, że odporna na atak bawełnicy korówki jest odmiana Northern Spy, uprawiana w Stanach Zjednoczonych, a w Polsce praktycznie nieznana.

Jeżeli chodzi o mszycę jabłoniowo – babkową, najbardziej podatnymi odmianami są Golden Delicious i Granny Smith. Porazik atakuje je chętnie, a drzewa źle reagują na szkodnika. Podatne są również Red Delicious, Gala, Jonagold, Melrose. Za odporne uznano włoską odmianę Golden Orange oraz francuską Querinę. Wiele odmian odpornych to odmiany o charakterze regionalnym, uprawiane tylko w danym kraju, których nazw nie ma sensu tutaj przytaczać.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że uwarunkowana genetycznie mniejsza podatność jakiejś odmiany na mszyce jest jedynie wsparciem w produkcji, ale nie zrekompensuje braków skutecznej ochrony metodami konwencjonalnymi lub ekologicznymi.

Potrzebne są polskie badania

Potrzebne jest przeprowadzenie podobnych badań na gruncie krajowym, które miałyby na celu określenie podatności uprawianych w naszym kraju odmian jabłoni na trzy główne gatunki mszyc, uwzględniających również dawniej uprawiane w Polsce odmiany o charakterze regionalnym. Byłoby to ułatwienie dla sadowników dobierających odmiany do nowych nasadzeń, a także pomoc w wyborze odmian do przyszłych programów hodowlanych. Istotne są również badania nad mechanizmami odporności, które mogłyby posłużyć do opracowania skuteczniejszych metod walki z mszycami.

Związane z tematem

Podatność na mszyce - ważne kryterium doboru odmiany?

Kolejny wrzesień z mszycą jabłoniowo - babkową

Fot. Joseph Berger, Bugwood.org